Rolnictwo ekologiczne
Zgodnie z naturą
Zalety zdrowego odżywiania doceniali już starożytni Grecy ? Hipokrates mawiał: ?Twoim lekarstwem jest twoje pożywienie?. Witaminy, minerały, makro- i mikroelementy, białka, węglowodany i tłuszcze odgrywają kluczową rolę we wszystkich procesach życiowych. By rośliny, które są jednym z głównych składników naszej diety, miały te własności, muszą być uprawiane w odpowiedni sposób. To kryterium spełnia rolnictwo ekologiczne, które jest najbardziej prośrodowiskową metodą produkcji rolnej. Zgodnie z prawodawstwem Unii Europejskiej rolnictwo ekologiczne jest systemem zarządzania gospodarstwem i produkcji żywności, który łączy najkorzystniejsze dla środowiska praktyki, wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobów naturalnych i standardów dobrostanu zwierząt. Nie wolno stosować w nim syntetycznych środków ochrony roślin, nawozów sztucznych, organizmów genetycznie modyfikowanych (GMO) ani pasz przemysłowych. Świadomość ekologiczna społeczeństwa, w tym polskiego, ciągle wzrasta, a co za tym idzie rośnie też popyt na produkty ekologiczne.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ogłosiło, że w 2018 roku funkcjonowało w Polsce 20 584 gospodarstw ekologicznych, które prowadziły działalność na 537 tys. hektarów gruntów. W ubiegłym roku do 903 wzrosła liczba zakładów produkujących żywność ekologiczną, jak również liczba importerów ekożywności ? do 202. Rośnie areał z ekologicznymi warzywami (52 tys. ha), odnotowano zwiększenie produkcji zbóż (17 proc.), owoców (15,7 proc.), warzyw (42,4 proc.) i ziemniaków (20,2 proc.). Największe rejony, na których uprawia się rolnictwo ekologiczne, są położone w województwie warmińsko-mazurskim (109 tys. hektarów) i zachodniopomorskim (101 tys. hektarów), z kolei najmniejsze ? w województwie opolskim (3 tys. hektarów) i śląskim (5 tys. hektarów).
W Polsce żywność ekologiczna jest dostępna w około 4 tys. sklepów ? zarówno małych rodzinnych punktach, jak i wielkich sieciach handlowych. Wartość tego rynku wynosi dziś prawie miliard złotych. Około 1 proc. żywności sprzedawanej w naszym kraju pochodzi z rolnictwa ekologicznego, a rynek ten rośnie w szybkim tempie ? 10?20 proc. rocznie. Jednak mimo rozwoju tej gałęzi rolnictwa statystyczny Kowalski rocznie wydaje na żywność ekologiczną tylko 7 euro, czyli około 30 złotych, podczas gdy średnia europejska wynosi 44 euro. W ciągu roku przeciętny Niemiec wydaje na ekożywność 100 euro, a Duńczyk 200 euro rocznie.
Ofensywa ministerstwa
W związku z tym Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w ramach programu Plan dla Wsi za priorytet postawiło rozwój polskiego sektora żywności ekologicznej. Celem jest ugruntowanie pozycji naszego rolnictwa, pełne wykorzystanie jego potencjału oraz ustabilizowanie produkcji rolnej na wysokim poziomie. Szczegółowo opisuje to Ramowy Plan Działań dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce na lata 2014?2020, według którego cel ten ma być osiągnięty poprzez zwiększenie podaży żywności ekologicznej, rozwój jej przetwórstwa oraz wzrost wiedzy konsumentów o żywności ekologicznej. Ministerstwo chce promować rozwój rolnictwa ekologicznego, planuje też zwiększyć rolę i dochody producentów żywności ekologicznej.
Bez GMO i nawozów
Zmiany w rolnictwie są konsekwencją coraz większej troski o bezpieczeństwo żywności na świecie i zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju, który zakłada redukcję tzw. długu ekologicznego (czyli wykorzystania zasobów ziemi przekraczających zdolność planety do ich odtworzenia). Promotorom rolnictwa ekologicznego przyświeca idea troski o zdrowotność ekosystemów, gleb i człowieka. Ten sposób produkcji rolnej opiera się na procesach ekologicznych, cyklach dostosowanych do lokalnych warunków i biologicznej różnorodności, odrzuca przy tym środki produkcji o niekorzystnych skutkach dla środowiska. Rolnictwo ekologiczne w działaniach na rzecz środowiska naturalnego propaguje przy tym odpowiednie postawy oraz łączy innowacyjność z tradycją.
Za żywność ekologiczną uważa się produkty żywnościowe, które powstały zgodnie z wytycznymi rolnictwa ekologicznego, mającymi na uwadze naturalne środowisko. Gospodarka tego typu eliminuje z procesu uprawy pestycydy, antybiotyki czy stymulatory wzrostu, które są zagrożeniem nie tylko dla środowiska, ale także dla ludzkiego zdrowia. Zabronione jest również stosowanie pasz przemysłowych, organizmów genetycznie modyfikowanych, syntetycznych środków ochrony roślin, sztucznych koncentratów i promieni jonizujących.
W rolnictwie ekologicznym wraca się do sprawdzonych, nieeksploatujących środowisko technik. Podczas uprawy rolnicy stosują nawozy organiczne lub naturalne wytworzone we własnym gospodarstwie, a jeśli nie posiadają zwierząt ? pozyskanymi z innych gospodarstw. Do wzrostu roślin wykorzystują też preparaty biologiczne i wyciągi roślinne. Kluczową rolę odgrywa wybór przez nich właściwego płodozmianu, pozwalającego na jak najdłuższe przykrycie gleby roślinnością. W walce z chwastami i szkodnikami zabronione jest używanie chemicznych środków ochrony roślin, zamiast tego stosuje się odchwaszczanie mechaniczne lub za pomocą środków ochrony zakwalifikowanych do stosowania w rolnictwie ekologicznym.
Znak złotego liścia
Gwarancją tego, że kupiliśmy zdrowy produkt, jest znak rolnictwa ekologicznego przyznawany ekologicznym gospodarstwom. Przedstawia on złożony z gwiazd liść na zielonym tle. To europejskie logo gwarantuje ekologiczne powstawanie żywności. W produkcie opatrzonym tym znakiem co najmniej 95 proc. składników powinno się kwalifikować jako ekologiczne. Produkty te pochodzą bezpośrednio od producenta lub są sprzedawane w zamkniętym i zabezpieczonym opakowaniu. Produkcja w ekogospodarstwie powinna przebiegać zgodnie z unijnymi rozporządzeniami i pod nadzorem jednostek certyfikujących. Kontrolę producentów ekologicznych przeprowadza obecnie 12 upoważnionych jednostek certyfikujących. Wszystkie zamieszczają w internecie informację o kontrolowanych przez siebie producentach. Z kolei dane o tych drugich udostępnia Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.
Bezcenne zdrowie
Produkty z ekologicznych gospodarstw są wyraźnie droższe od żywności, która nie spełnia tych norm. Powodów jest kilka ? stosowanie naturalnych technik uprawy, niewykorzystywanie nawozów sztucznych oraz mniejsza skala produkcji sprawiają, że rolnictwo to jest bardziej czasochłonne i mniej wydajne. Wielu rolników krytykuje obecnie obowiązujące, mało precyzyjne przepisy, w których trudno znaleźć informacje o tym, jakich nawozów i środków ochrony roślin mogą używać. Często więc z lęku przed utratą dopłat nie używają żadnych, co jeszcze zmniejsza efektywność produkcji. Żywność ekologiczna zawsze będzie droższa od tej wytwarzanej w konwencjonalny sposób, ale powinna być adekwatna do kosztów produkcji oraz akceptowana przez konsumentów ze względu na świadomość korzyści, jakie dla ich zdrowia przynosi jej zakup. Pozostaje trzymać kciuki za Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, by nowo ogłoszone programy i kampanie promocyjne przyniosły zamierzony skutek.
?
WFOŚiGW w Katowicach
Finał konkursu Zielona pracownia?2019
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, Jakub Chełstowski, marszałek województwa śląskiego oraz Muzeum Śląskie w Katowicach zorganizowali uroczystość rozstrzygnięcia konkursu ?Zielona pracownia?2019?. Podsumowanie programu odbyło się 14 czerwca o godzinie 11.00 w Muzeum Śląskim.
Zadaniem uczestników konkursu Zielona pracownia?2019 było utworzenie szkolnych pracowni na potrzeby nauk przyrodniczych, biologicznych, ekologicznych, geograficznych, geologicznych lub chemiczno-fizycznych. Oceniając wnioski, jury brało pod uwagę: pomysł na zagospodarowanie pracowni (wykorzystanie przestrzeni, funkcjonalność, estetykę, kreatywność, innowacyjność rozwiązań), różnorodność pomocy dydaktycznych, wyposażenia i sprzętu oraz zasadność ich zakupu. W konkursie mogły wziąć udział organy prowadzące placówki oświatowe z terenu województwa śląskiego. W tym roku spośród nadesłanych wniosków wyłoniono aż 87 laureatów. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach na utworzenie zielonych pracowni przeznaczy w tej edycji konkursu ponad 3 mln złotych.
14 czerwca podczas uroczystego rozstrzygnięcia konkursu laureatom zostały wręczone okolicznościowe promesy przyznania dotacji na utworzenie szkolnych ekopracowni. Na gości imprezy czekały liczne atrakcje, jak występy artystyczne młodych wykonawców, zwiedzanie wystaw Muzeum Śląskiego z przewodnikiem. Najmłodsi uczestnicy gali mogli wziąć udział w warsztatach ekologicznych i konkursach z nagrodami. Relacja z finału w następnym numerze.