Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach
Zielony Śląsk – od zielonych pracowni po nowoczesne ciepłownie
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach z nową strategią, rekordowym budżetem i konkretnymi działaniami.
WFOŚiGW w Katowicach konsekwentnie wzmacnia swoją pozycję jako kluczowy gracz zielonej transformacji regionu. Strategia na lata 2025–2028, szeroko konsultowana z samorządami, przedsiębiorcami i organizacjami pozarządowymi, wyznacza jasne kierunki – poprawa jakości powietrza, rozwój odnawialnych źródeł energii, edukacja ekologiczna i wsparcie lokalnych wspólnot. Za tym wszystkim stoją konkretne liczby, programy i ludzie.
– Ta zmiana to nie tylko nowe punkty na mapie, ale przede wszystkim kierunek na szeroko rozumiane konsultacje i rozmowy – podkreśla Iwona Gejdel-Targosz, zastępczyni prezesa funduszu, zapowiadając nowy model współpracy z interesariuszami.
Rekordowy budżet i elastyczne podejście. Nowa strategia opiewa na blisko 5 mld złotych. Składają się na nią środki statutowe WFOŚiGW, fundusze unijne oraz pieniądze z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska. To największe środki w historii funduszu i ogromna szansa na realną poprawę warunków życia w regionie.
– Na etapie konsultacji pojawiły się uwagi dotyczące nadmiernego skupienia na energetyce. Zaproponowaliśmy przeznaczenie miliarda złotych na transformację energetyczną, ale dzięki rozmowom z samorządami zdecydowaliśmy się przesunąć 200 mln złotych na gospodarkę wodną i odpadową, bo tam były najpilniejsze potrzeby – wyjaśnia Mateusz Pindel, prezes funduszu.
Statutowe programy wracają do łask. – Nowa strategia to nie tylko inwestycje zewnętrzne, ale również wzmocnienie programów statutowych funduszu. Odbudowaliśmy naszą działalność podstawową, która przez lata była nieco przyćmiona przez duże programy ogólnopolskie. Tymczasem to właśnie dzięki niej możemy szybko reagować lokalnie – mówi Iwona Gejdel-Targosz.
Wśród programów, które zyskały nowe życie, jest między innymi „Zamień piec na sieć”, skierowany do przedsiębiorstw ciepłowniczych w miastach. Uzupełnieniem jest nowy program Ekowspólnota, pierwszy w regionie kompleksowy pakiet dla wspólnot mieszkaniowych, obejmujący wymianę źródeł ciepła i termomodernizację.
Przekształcono również program wspierający OZE. Dotychczas znany jako 50 kW na Start, teraz działa pod nazwą OZE na Start, zwracając się do przedsiębiorców i spółdzielni mieszkaniowych.
– Dofinansowujemy nie tylko fotowoltaikę, ale też magazyny energii i ładowarki do pojazdów elektrycznych – podkreśla wiceprezeska funduszu.
Zielone szkoły i pracownie pod chmurką. Edukacja ekologiczna to kolejny filar strategii. Na 2025 rok zaplanowano ponad 18 mln złotych na działania edukacyjne. Jednym z największych sukcesów jest program Zielona Pracownia. Na terenie województwa działa już 609 takich pracowni w placówkach oświatowych.
– Zielone Pracownie to nowoczesne sale do nauki przyrody, chemii, fizyki i geografii, tworzone przy wsparciu społeczności lokalnych. Rodzice, rady rodziców, lokalni liderzy, a nawet seniorzy angażują się w ich tworzenie. To piękny przykład współpracy – zaznacza Iwona Gejdel-Targosz.
Niektóre projekty robią szczególne wrażenie – jak Galeria Sowich Mieszkań w Rudzie Śląskiej, inspirowana obecnością sów w okolicy szkoły, czy nowoczesne laboratorium chemiczne w Orzeszu-Mościskach, z którego wywodzi się laureat wojewódzkiego konkursu chemicznego.
W zeszłym roku dofinansowano 70 zielonych pracowni oraz 77 ekopracowni pod chmurką. Obie inicjatywy będą kontynuowane. Kolejnym programem jest Zielona Przestrzeń –
w 2024 roku dofinansowano 30 projektów na łączną kwotę 6 mln złotych. To miejsca spotkań, odpoczynku i działań edukacyjnych – ogrody społeczne, skwery, zakątki przy szkołach i domach kultury.
Doradcy, konferencje, komunikacja. Fundusz nie ogranicza się do papierowych ogłoszeń – aktywnie działa w terenie. Odświeżona strona internetowa, zharmonizowany harmonogram naborów i nowy system śledzenia statusu wniosków ułatwiają kontakt z instytucją.
Dodatkowo działa zespół doradców energetycznych – sześcioosobowa grupa specjalistów wspierająca mieszkańców, samorządy i przedsiębiorców. To osoby, które jeżdżą z nami na konferencje, są prelegentami, ale też pomagają bezpośrednio w gminach. Ich wsparcie jest bezpłatne – zapewnia zarząd funduszu. Program działa do 2029 roku i ma budżet ponad 9 mln złotych.
Czyste Powietrze: uszczelnione i dostępne. Największym programem wciąż pozostaje Czyste Powietrze, realizowany od 2018 roku. Do tej pory złożono ponad 142 tys. wniosków na 3,8 mld złotych. Program przeszedł jednak gruntowne zmiany – ze względu na ujawnione nieprawidłowości.
– Były przypadki nadużyć, brak rozpoczęcia inwestycji mimo wypłaconej zaliczki. Musieliśmy to uszczelnić. Dlatego wprowadzono operatorów gminnych – tzw. aniołów stróżów, którzy pomagają beneficjentom przez cały proces – mówi ekspertka.
W programie wprowadzono również nowe progi dochodowe i wyższe poziomy dofinansowania – nawet do 170 tys. złotych w formie dotacji, przy pokryciu do 100 proc. kosztów kwalifikowanych. Nowy system pozwala mieszkańcom śledzić status swojego wniosku – od złożenia aż po wypłatę środków.
Gotowi na kryzysy. Fundusz nie zapomina też o nadzwyczajnych sytuacjach. Po powodzi, jaka nawiedziła region we wrześniu 2024 roku, uruchomiono program wsparcia o wartości 10 mln złotych, obejmujący dotacje dla samorządów i ochotniczych straży pożarnych.
W 2025 roku zaplanowano też 30 mln złotych wsparcia dla państwowych jednostek budżetowych, w tym straży pożarnych, policji i inspektoratów ochrony środowiska. To między innymi zakupy pojazdów elektrycznych, sprzętu specjalistycznego i inwestycje w termomodernizację budynków.
Siła w zespole. – Sukces funduszu to nie tylko budżety i strategie, ale przede wszystkim ludzie. Mamy świetny zespół. Bez zaufania i zaangażowania pracowników nie dałoby się tego wszystkiego osiągnąć – mówi Iwona Gejdel-Targosz.
– Czasem słyszymy: może trochę wolniej… Ale tempo wynika z realnych potrzeb regionu – dodaje.
Fundusz zapowiada, że będzie dalej rozwijać programy, dostosowując je do lokalnych potrzeb i kontynuując dialog ze społecznościami. Jak mówi Mateusz Pindel, prezes WFOŚiGW w Katowicach: – Najlepsze dopiero przed nami.