W dniach 29-30 sierpnia 2024r. w Głównym Instytucie Górnictwa – Państwowym Instytucie Badawczym (GIG-PIB) odbyło się 1-e spotkanie partnerów, które oficjalnie rozpoczęło realizację projektu SIRIMA: Zagrożenie zapadliskowe i zarządzanie ryzykiem w obszarach pogórniczych, współfinansowanego przez Fundusz Badawczy Węgla i Stali (RFCS) Unii Europejskiej. Jego koordynatorem jest GIG-PIB a partnerami są Instytut Mechaniki Górotworu PAN, francuskie instytucje naukowo-badawcze – INERIS, BRGM, GEODERIS i University of Lorraine, niemiecka grupa konsultingowo-badawcza DMT wraz z uniwersytetem technicznym THGA oraz hiszpańska firma konsultingowo-badawcza Systra Subterra. Celem projektu jest poszerzenie wiedzy o procesach zachodzących w górotworze po likwidacji kopalń węgla kamiennego oraz opracowanie nowych metod wczesnego rozpoznawania i oceny zagrożenia zapadliskowego na ich terenach.
Zagrożenie zapadliskowe jest jednym z głównych problemów bezpieczeństwa użytkowania terenów pogórniczych. Powtórne zawodnienie górotworu wodą w trakcie zatapiania kopalni i okresowe duże jej dopływy z intensywnych opadów atmosferycznych powodują zmiany właściwości fizyko-mechanicznych skał odwodnionych w okresie działania kopalni. Prowadzi to do wzrostu ryzyka wystąpienia deformacji nieciągłych w postaci zapadlisk. Szczególne nasilenie takich procesów obserwowano w okresie ostatnich 2-3 lat w byłym obszarze zlikwidowanej kopalni Siersza w Trzebini.
W celu określenia intensywności zagrożenia zapadliskowego, w projekcie SIRMINA planowane jest utworzenie nowego systemu monitoringu stanu środowiska w obszarze aktywnym zapadliskowo, przez instalację systemów ciągłej obserwacji sejsmologicznej i hydrogeologicznej oraz okresowe badania grawimetryczne. Te działania obejmą obszar byłej kopalni Siersza. Zaplanowano również kontynuację prac badawczych w obszarze byłej kopalni Kazimierz-Juliusz w Sosnowcu, z wykorzystaniem infrastruktury sejsmologicznej i hydrogeologicznej, wytworzonej w zakończonym już projekcie badawczym POSTMINQUAKE (RFCS). Przeprowadzone zostaną również modelowe badania zmian w interakcji grunt-konstrukcja, wynikające z ruchów górotworu pod wpływem zmiennego zawodnienia skał.
Jednym z zadań w projekcie SIRIMA jest utworzenie bazy danych o zapadliskach na terenach płytkiej eksploatacji węgla kamiennego i rud metali w państwach uczestniczących w projekcie (Polska, Niemcy, Francja i Hiszpania). Wykorzystane zostaną narzędzia do monitorowania ruchów wewnątrz górotworu z danych satelitarnej interferometrii radarowej (InSar), sejsmologicznych i hydrogeologicznych. Planowane jest również wykorzystanie zaawansowanych metod modelowania numerycznego oraz uczenia maszynowego, aby lepiej zrozumieć mechanizm tworzenia się zapadlisk i powodowanych nimi szkód.
Uczestnicy spotkania odbyli wizytę w Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu na fragmencie trasy turystycznej w zabytkowej sztolni Dziedzicznej. Sztolnia ta przebiega na małej głębokości pod zabudową centralnej części miasta. Jednym z powodów jej rewitalizacji było zabezpieczenie przed możliwością wystąpienia lokalnych zawałów stropu, które mogłyby objawić się zapadliskami powierzchni terenu i uszkodzeniami infrastruktury budowlanej.
Efektem realizacji projektu będą również międzynarodowe wytyczne, opracowane dla obszarów pogórniczych w Europie, wskazujące sposoby monitorowania i przeciwdziałania występowaniu zagrożenia zapadliskowego na terenach pogórniczych.