Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. w Bytomiu zaprezentowała wyniki zleconych przez siebie badań gruntu w Trzebini, przeprowadzonych przez Stowarzyszenie Naukowe im. Stanisława Staszica. Spotkanie otwarte z udziałem Zarządu i przedstawicieli SRK S.A., ekspertów z dziedzin górnictwa, geologii, hydrogeologii itp., władz miasta oraz mieszkańców odbyło się w Domu Kultury ?Sokół? w Trzebini.
Z uwagi na nasilenie się zjawisk powstawania deformacji nieciągłych tj. zapadlisk – poza bezzwłocznym podjęciem działań zabezpieczających, w celu zapewnienia najwyższego poziomu bezpieczeństwa mieszkańców Trzebini Zarząd SRK S.A. podjął decyzję o konieczności wykonania niezbędnych badań geofizycznych i prac wiertniczych. Miały one na celu określenie obszarów zagrożonych powstawaniem deformacji nieciągłych spowodowanych płytką eksploatacją górniczą, zlokalizowaną w byłym obszarze górniczym KWK ?Siersza?
oraz określenie sposobu likwidacji zagrożeń. W związku z tym we wrześniu 2022 roku zawarto umowę na realizację ww. zakresu prac. Umowa przewiduje realizację zadania w 3 etapach:
1. Wykonanie pomiarów geofizycznych wraz ze sprawozdaniem (przedmiot spotkania)
2. Wykonanie prac wiertniczych wraz ze sprawozdaniem
3. Łączna interpretacja wyników badań oraz korelacja pomiędzy metodami badawczymi. Przedstawienie wariantowej technologii zabezpieczenia i uzdatnienia terenu. Opracowanie dokumentacji projektowej.
Powierzchnia obszaru górniczego Siersza wynosiła 40,2 km2. Tereny zagrożone powstawaniem deformacji nieciągłych znajdują się na obszarze 279,2 ha, natomiast tereny potencjalnie zagrożone usytuowane są na 28,7 ha. W przeprowadzonych badaniach skupiono się w szczególności na terenach zurbanizowanych, z których mieszkańcy korzystają najczęściej. Zakres badań wykonanych georadarem spektralnym wyniósł 42,7 km na obszarze ~80 hektarów. Pierwotnie obszar ten miał wynosić około 8 hektarów, uwzględniając rejon cmentarza parafialnego oraz ROD Gaj. Z uwagi na powstawanie kolejnych zapadlisk oraz w trosce o bezpieczeństwo mieszkańców Trzebini Zarząd SRK S.A. podjął decyzję o rozszerzeniu obszaru objętego badaniami m.in. o Osiedle Gaj, stadion sportowy, a także rejon ulic Grunwaldzkiej i Górniczej. Ponadto przeprowadzono badania mikrograwimetryczne w rejonie powstawania zapadlisk na obszarze 15,3 ha terenu, stosując 1636 punktów pomiarowych.
Wyniki badań wykazały, że w strefie największego zagrożenia znajdują się obszary objęte płytką eksploatacją górniczą, tj. m.in. cmentarz parafialny, ROD Gaj oraz stadion sportowy. W tych rejonach planuje się bezzwłoczne podjęcie działań zabezpieczających. Na Osiedlu Gaj nie stwierdzono anomalii, które potwierdzałyby jednoznacznie możliwość powstania zapadlisk. Jednakże podjęto decyzję o wykonaniu dodatkowych badań
w postaci trzech otworów badawczych. Należy podkreślić, że na terenie Osiedla Gaj nie była prowadzona płytka eksploatacja, a obszar zagrożony powstawaniem deformacji znajduje się w pewnej odległości od linii zabudowań wielorodzinnych.
DALSZE DZIAŁANIA
W oparciu o otrzymane wyniki badań eksperci wytypowali 11 obszarów, które powinny zostać przeznaczone do uzdatnienia gruntu. 3 z wytypowanych obszarów zlokalizowane są w rejonie, gdzie zlecono już prace uzdatniające podłoże (ul. Górnicza 3 i 5). Pozostały wytypowany obszar – 8 lokalizacji, stanowi łączną powierzchnię 4,7 ha.
W pierwszej kolejności działaniami objęty powinien zostać cmentarz parafialny (1,15 ha). SRK S.A. zadeklarowała, że bezzwłocznie podejmie działania zmierzające do rozpoczęcia prac uzdatniających. W tym celu spółka liczy na współpracę zarządców i właścicieli nieruchomości. Do czasu wykonania prac na terenie cmentarza parafialnego SRK S.A. podejmie rozmowy z Parafią, które będą zmierzały do wdrożenia rekomendowanego przez spółkę ograniczenia ruchu ludzi do niezbędnego minimum. Ponadto, SRK S.A. podejmie rozmowy z Zarządem Rodzinnego Ogrodu Działkowego ?Gaj?, aby wyłączyć jego południową część z użytkowania, a w dalszej kolejności o ewentualnym uzdatnianiu tego terenu. Pozostałe obszary, z uwagi na brak zabudowań zostaną czasowo wyłączone z użytkowania.
W rejonie ul. Sportowej (Trentowiec) badania wykazały pewne anomalie, stąd wykonane zostaną badania geotechniczne gruntu i następnie, w razie konieczności, zostanie przeprowadzone uzdatnianie terenu. Dodatkowo na podstawie przeprowadzonych analiz wytypowano również tereny do przeprowadzenia dalszych badań:
– południowa część ulicy Górniczej (ok. 4,3 ha) – zlecone zostaną badania geotechniczne wraz z ewentualnym uzdatnianiem terenu
– rejon ul. 22 stycznia/Odkrywkowa/Dembowskiego – zlecone zostaną badania geotechniczne wraz
z ewentualnym uzdatnianiem terenu
PIERWSZE PRACE JUŻ TRWAJĄ
Na podstawie wstępnych analiz i wynikających z nich rekomendacji Zarząd SRK S.A. podjął decyzję o uzdatnieniu terenu w dwóch obszarach Trzebini, gdzie wystąpiły zapadliska:
1. Sąsiedztwo Osiedla Gaj w pobliżu garaży i terenów leśnych (0,9 ha)
2. Rejon ulicy Górniczej 3 i 5 (0,5 ha)
17 stycznia br. spółka zawarła w tym zakresie umowy z dwoma Wykonawcami, specjalizującymi się w tego typu pracach. Dotychczas Wykonawcy opracowali dokumentacje techniczne i wykonali pierwsze prace terenowe,
tj. otwór badawczy w rejonie ul. Górniczej oraz badania geofizyczne w sąsiedztwie Osiedla Gaj. Na najbliższe dni przewidziany jest transport i montaż węzłów technologicznych do wytwarzania i podawania mieszaniny podsadzkowej.
LIKWIDACJA KOPALNI I POWSTAWANIE ZAPADLISK
KWK ?Siersza? w Trzebini, zgodnie z uchwałą Zarządu Nadwiślańskiej Spółki Węglowej S.A. została postawiona
w stan likwidacji z dniem 31 października 1999 roku NSW S.A. opracowała Program likwidacji KWK ?Siersza”
na lata 1999-2001, który został zaakceptowany kierunkowo przez ówczesnego Ministra Gospodarki i zakładał całkowitą likwidację kopalni przez jej zatopienie. Na podstawie programu likwidacji został sporządzony plan ruchu likwidowanego zakładu górniczego. Plan ten został zatwierdzony decyzjami dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Krakowie. Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. na mocy umowy zawartej dnia 1.06.2001 roku
z Nadwiślańską Spółką Węglową S.A. nabyła postawioną w stan likwidacji KWK ?Siersza?, a wraz z nią wszelką dokumentację likwidacyjną, decyzje i oceny oddziaływania likwidowanego zakładu górniczego na środowisko, nieruchomości i ruchomości, a także prawa i obowiązki wynikające z zawartych umów oraz wynikające ze szkód górniczych, z ograniczeniem do szkód objętych planem ruchu likwidowanego zakładu oraz rocznym planem likwidacji KWK Siersza na 2001 rok. SRK S.A. od samego początku w pełni wywiązuje się z nałożonych na nią zadań.
Po zakończeniu prac likwidacyjnych, zjawiska powstawania deformacji nieciągłych występowały sporadycznie. Nasilenie zaczęło mieć miejsce w połowie 2021 roku. W opinii ekspertów związane jest to z trwającym od ponad 20 lat zatapianiem wyrobisk pogórniczych, litologii utworów budujących nadkład złoża (czwartorzęd) w postaci piasków, żwirów i glin, a także opadów atmosferycznych migrujących w głąb górotworu. Obecnie trwa końcowy proces zatapiania górotworu w obszarze byłej KWK ?Siersza?. Ponadto teren byłego obszaru górniczego Siersza jest historycznie naruszony trwającą od dziesięcioleci eksploatacją kopalin, w tym występujące liczne biedaszyby. W tym obszarze nakładają się wpływy kopalń, które już w na początku XIX wieku prowadziły płytką eksploatację, takich jak „Albrecht”, „Izabella”, „Zofia” i „Elżbieta”. Lokalizacja płytkiej eksploatacji nie została dokładnie zewidencjonowana, dlatego tak trudno obecnie przewidzieć możliwość powstawania zapadlisk. Należy zaznaczyć, że zapadliska występowały na tym obszarze już w czasie eksploatacji górniczej z częstotliwością nawet kilkudziesięciu podobnych zjawisk rocznie. Są one nagłe i niespodziewane. Eksperci podkreślają, że nie jest możliwe określenie dokładnego czasu i miejsca powstania zapadlisk, gdyż świat nauki nie dysponuje taką metodą. Z danych SRK S.A. wynika, że w okresie od sierpnia 2021 roku do 10 lutego 2023 roku na terenie Trzebini wystąpiły 24 zapadliska, w tym jedno, które uległo reaktywacji.
ODWODNIENIE TRZEBINI
W związku z prowadzonym comiesięcznym monitoringiem wpływu zatapiania kopalni Siersza na środowisko SRK S.A. od końca 2020 roku przygotowuje projekt odwodnienia Koziego Brodu, gdyż przez podnoszący się poziom wód, związany z zatapianiem byłej KWK Siersza, może w perspektywie 2 lat spowodować wystąpienie podtopień w tym rejonie. Umowę na opracowanie projektu odwodnienia spółka podpisała z wykonawcą 30 sierpnia 2021 roku, a więc na dzień przed powstaniem zapadliska na terenie Rodzinnych Ogródków Działkowych ?Gaj? (31 sierpnia 2021 roku). Z uwagi na brak zgody blisko 80 właścicieli prywatnych działek na przeprowadzenie prac, Zarząd Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. wystąpił do Wojewody Małopolskiego z prośbą o pomoc w podjęciu w tej sprawie stosownych kroków prawnych i wdrożeniu przepisów na mocy specustawy przeciwpowodziowej.