– Zawsze chciałem, aby obchody 16 grudnia dotyczące pamięci poległych górników z kopalni Wujek w 1981 roku, były obchodami nas wszystkich. I od wielu lat myślałem o takim projekcie, który zatrzymałby na chwilę ludzi. Tak, aby wszyscy przystanęli i pomyśleli o tych, dzięki którym mamy wolność, 9 górnikach z Wujka – mówi szef Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach Robert Ciupa. W tym roku postanowił zrealizować ten pomysł przy wsparciu Teatru Śląskiego i pomocy dyrektora Roberta Talarczyka.
W Katowicach podobnie jak w ubiegłym roku o godzinie 11.00 zawyją syreny. Wtedy zdaniem dyrektora ŚCWiS Roberta Ciupy jest najbardziej dogodny moment na chwilę zadumy. Wzorem podobnej akcji realizowanej w rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego w Warszawie, tak i w rocznicę tragicznych wydarzeń w kopalni Wujek w stanie wojennym, ludzie mieliby na chwilę przystanąć.
– Apelujemy, aby w ten sposób oddali hołd pomordowanym górnikom o godzinie 11.00, czyli o tej kiedy przed 42 laty rozpoczęła się pacyfikacji strajku w kopalni Wujek – wyjaśnia dyrektor Robert Ciupa.
W akcję włączył się Teatr Śląski. – Nie tylko będziemy apelować do naszych widzów przed spektaklami o oddanie hołdu poległym na Wujku górnikom, ale również wyjdziemy przed gmach teatru 16 grudnia. O godzinie 11.00 będziemy chcieli zatrzymać ludzi na jarmarku świątecznym przed Teatrem, a nawet zatrzymać koło, które się tam kręci. A wszystko po to żeby, przez chwilę ludzie pomyśleli o tym co się tutaj przed laty wydarzyło – tłumaczy dyrektor Teatru Śląskiego Robert Talarczyk.
W tym czasie pod Pomnik Krzyż przy kopalni Wujek dobiegnie młodzież z kilkudziesięciu szkół w ramach Biegu Dziewięciu Górników z Wujka i oczywiście także zatrzyma się na minutę. Dyrektor Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności Robert Ciupa podkreśla, że w założeniu akcja Zatrzymać Miasto ma być inicjatywą oddolną; chodzi o to aby ludzie sami chcieli się zatrzymać i oddać w ten sposób hołd ofiarom pacyfikacji kopalni Wujek.
Nie ogranicza się ona zresztą jedynie do terenu Katowic, jej inicjatorzy liczą na to, że włączą się w nią także mieszkańcy innych polskich miast. Mają nadzieję również na to, że z każdym rokiem jej zasięg będzie większy.
16 grudnia przez cały dzień pod Pomnikiem-Krzyżem od wielu lat czuwa warta honorowa górników. Miejsce to odwiedzają zarówno mieszkańcy, jak i oficjalne delegacje -zapalają znicze. W głównych uroczystościach rocznicowych uczestniczą rodziny zamordowanych górników, przedstawiciele władz państwowych, samorządowych, związków zawodowych, wielu instytucji i środowisk. Odbywa się tam Apel Poległych, który poprzedza Msza w Kościele p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Katowicach-Brynowie w intencji zamordowanych górników.
W Teatrze Śląskim natomiast od siedmiu lat w tym czasie wystawiany jest spektakl „Wujek. 81. Czarna Ballada”. To opowieść wydarzeń na Wujku z perspektywy młodych ludzi, którzy obserwowali z boku pacyfikację kopalni. Sztuka powstała we współpracy ze Śląskim Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach.
W tym roku minie 42 rocznica największej zbrodni stanu wojennego. Strajk w katowickiej kopalni Wujek rozpoczął się 14 grudnia 1981 roku, na wieść o zatrzymaniu szefa zakładowej Solidarności Jana Ludwiczaka. 16 grudnia, ówczesna władza postanowiła siłowo zdławić strajk. Na teren kopalni Wujek wkroczyły siły milicji, wojska i pluton specjalny Zomo. W kierunku strajkujących padły strzały. W wyniku pacyfikacji kopalni zginęli: Józef Czekalski, Krzysztof Giza, Ryszard Gzik, Bogusław Kopczak, Zenon Zając, Zbigniew Wilk, Andrzej Pełka, Jan Stawisiński i Joachim Gnida. 23 górników zostało rannych, wielu odniosło lżejsze obrażenia.
Obchody 42 rocznicy tych krwawych wydarzeń rozpocznie symboliczny bieg młodzieży – XI Biegu Dziewięciu Górników. Weźmie w nim udział kilkuset uczniów szkół ze Śląska i Zagłębia. Jak co roku, dziewięcioosobowe reprezentacje pobiegną w koszulkach z wizerunkami górników, którzy zginęli. Młodzież pokona kilkusetmetrową trasę, by na jej zakończenie pod Pomnikiem-Krzyżem przy kopalni Wujek około 11.00 oddać hołd ofiarom tej zbrodni.
Kolejnym punktem obchodów 42 rocznicy pacyfikacji kopalni Wujek będzie Msza święta o godzinie 13.00 w kościele p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Katowicach-Brynowie w intencji zamordowanych górników. Następnie uczestnicy uroczystości przemaszerują pod Pomnik Krzyż, gdzie około godziny 14.45 planowany jest apel poległych i przemówienia. Na zakończenie uczestnicy uroczystości złożą wieńce, zapalą znicze.
Organizatorami wydarzenia są: Śląskie Centrum Wolności i Solidarności, Społeczny Komitet Pamięci Górników KWK „Wujek”, Region Śląsko-Dąbrowski Solidarności. Partnerem uroczystości jest Polska Grupa Górnicza S.A. Patronat objął Prezydent RP Andrzej Duda.
fot. i tekst PGG S.A./D.Klimza